Việt Nam có 17% doanh nghiệp do phụ nữ sở hữu và 27% doanh nghiệp do phụ nữ lãnh đạo nhưng có đến 97.2% trong số đó (73.9% siêu nhỏ và 23.3% nhỏ) vẫn chưa thể bứt phá về mặt quy mô. Các nghiên cứu trước đây chỉ ra nhiều rào cản cho sự phát triển của doanh nhân nữ, từ định kiến giới, kỳ vọng của gia đình, xã hội, tới các rào cản trong tiếp cận tài chính, tiếp thị trường và khoảng cách số… Trong nhiều năm, đã có nhiều nỗ lực từ các bên để thúc đẩy sự phát triển của doanh nhân nữ và các doanh nghiệp do phụ nữ làm chủ/ lãnh đạo, đặc biệt là nhóm doanh nghiệp ở quy mô siêu nhỏ và nhỏ (WSMEs).
Báo cáo Hỗ trợ Nữ doanh nhân tại Việt Nam: Góc nhìn từ Hệ sinh thái (Supporting Women Entrepreneurs in Vietnam: An Ecosystem Perspectives) của WISE, được thực hiện từ cuối 2024 đến giữa 2025, đi sâu phân tích bốn trụ cột (Chính phủ, Tổ chức Tài chính, Tổ chức hỗ trợ doanh nghiệp – BSOs, và Nhà tài trợ), từ đó cung cấp một bức tranh toàn cảnh về thực trạng, những thách thức và cơ hội để các đối tác trong hệ sinh thái cùng hợp tác hướng tới mục tiêu phát triển bền vững của nhóm doanh nghiệp này.
Điểm sáng của Hệ sinh thái: Lồng ghép giới đang trở thành xu thế chính
Báo cáo cho thấy hệ sinh thái đang có những bước chuyển mình quan trọng. Về mặt chính sách, bình đẳng giới không còn là một tuyên bố mang tính ý chí mà đã được lồng ghép vào các khung pháp lý quốc gia quan trọng như Luật Hỗ trợ SME, Nghị định 80/NĐ-CP, các nghị quyết gần đây như Nghị quyết 68-NQ/TW, 198/2025/QH15 và Đề án 939/QĐ-TTg.
Trong lĩnh vực tài chính, hiện đã có bốn ngân hàng thương mại (VPBank, SeABank, TPBank và HDBank) cung cấp các sản phẩm chuyên biệt cho WSMEs. Đồng thời, phía đầu tư cũng ghi nhận quỹ Beacon Fund tập trung hoàn toàn vào phụ nữ và bốn quỹ khác áp dụng Tiêu chí 2X.1
Về mặt hệ sinh thái, hiện có 3 tổ chức (VWEC, WeLead, WISE) đang hoạt động song song với hàng chục hiệp hội, câu lạc bộ và mạng lưới nữ doanh nhân và các tổ chức hỗ trợ doanh nghiệp có các sáng kiến, chương trình lồng ghép giới. Cùng với đó là sự đồng hành bền bỉ từ các nhà tài trợ DFAT, GAC… và doanh nghiệp lớn như Mastercard, Visa, và Unilever.
Cuối cùng, sự quan tâm và các chương trình hỗ trợ dành cho nhóm WSMEs đang được cải thiện đáng kể qua các giải thưởng quốc gia vinh danh doanh nhân nữ, các nỗ lực xây dựng hệ sinh thái bao gồm bản đồ hệ sinh thái, nền tảng kết nối WeConnect và nhiều sáng kiến mới.
Tất cả những thay đổi này cho thấy chủ đề giới không còn là yếu tố bên lề mà đang dần trở thành một phần quan trọng trong các chương trình, chiến lược của các tổ chức, kể cả các tổ chức trong lĩnh vực kinh doanh và tài chính.
Những thách thức của Hệ sinh thái
Dù đạt được nhiều tiến bộ, hệ sinh thái hỗ trợ doanh nhân nữ đang đối mặt với nhiều thách thức. Báo cáo chỉ ra tình trạng phân mảnh và thiếu sự phối hợp là một thách thức mang tính hệ thống. Nhiều sáng kiến tồn tại nhưng thường hoạt động đơn lẻ, thiếu một cơ quan điều phối chung nên dẫn đến sự trùng lặp trong hỗ trợ và các khoảng trống nhất định về chính sách. Thêm vào đó, các tổ chức hỗ trợ then chốt có quy mô nhỏ và nguồn lực mỏng, phụ thuộc vào tài chính ngắn hạn. Điều này càng đáng lo ngại khi các nhà tài trợ lớn đang rút lui, để lại khoảng trống tài chính mà đầu tư trong nước và nguồn hỗ trợ từ khu vực tư nhân chưa thể lấp đầy.
Hơn nữa, các ngân hàng, quỹ đầu tư mạo hiểm và khối tư nhân còn chưa đủ động lực và chưa sẵn sàng để áp dụng các thông lệ lồng ghép giới. Cuối cùng, sự thiếu hụt dữ liệu phân tách theo giới vẫn tồn tại, khiến việc theo dõi hiệu quả của các chương trình, sáng kiến giới gặp nhiều khó khăn, đồng thời không tạo ra được cơ sở vững chắc để vận động chính sách hay thuyết phục khu vực tư nhân hành động.
Không chỉ là báo cáo, đây là “Bản đồ hành động”
Quan trọng hơn, báo cáo chỉ ra những cơ hội mạnh mẽ để thúc đẩy doanh nghiệp do phụ nữ làm chủ. Chính sách mới và các chương trình như luật về hộ kinh doanh cá thể, Dự án 939 giai đoạn 2 đang mở rộng hỗ trợ đến cả phụ nữ kinh doanh siêu nhỏ và nông thôn. Song song với đó, ngân hàng và nhà đầu tư ngày càng nhìn nhận phụ nữ như một phân khúc khách hàng tiềm năng. Cuối cùng, chuyển đổi số và liên kết doanh nghiệp – chuỗi cung ứng đang mở ra những cánh cửa mới giúp doanh nghiệp nữ vươn lên bền vững.
Để nắm bắt bức tranh toàn cảnh và các khuyến nghị chiến lược nhằm xây dựng một hệ sinh thái bền vững, TẢI XUỐNG BÁO CÁO ĐẦY ĐỦ tại: LINK
1Tiêu chí 2X (The 2X Criteria) được phát triển trong khuôn khổ Thử thách 2X (2X Challenge), một sáng kiến toàn cầu do các định chế tài chính phát triển G7 dẫn dắt, nhằm huy động nguồn vốn thúc đẩy trao quyền kinh tế cho phụ nữ. Các khoản đầu tư được xem là đạt chuẩn 2X nếu đáp ứng ít nhất một trong năm tiêu chí liên quan đến quyền sở hữu, vai trò lãnh đạo, việc làm, tiêu dùng của phụ nữ, hoặc sự tham gia của họ trong chuỗi giá trị. Những tiêu chí này đóng vai trò như một khuôn khổ thực tiễn để xác định các khoản đầu tư thông minh về giới, góp phần ý nghĩa vào bình đẳng giới.
